Ρώτα τη Γη

«-Και τι δουλειά θα κάνουμε στον κάμπο;

-Θα οργώσουμε και θα σπείρουμε.

-Και είναι αυτές δουλείες που πρέπει να τους μιλάμε; Σε ποιον θα μιλάμε;

-Μα, σε ποιον άλλο… Στη Γη και στον σπόρο, γιατί ξέρεις είναι ζωντανά πράγματα, κρύβουν μέσα τους αφάνταστες δυνάμεις. Σκέψου μόνο πως από ένα τόσο μικρό σπόρο βγήκε ο τεράστιος αυτός πλάτανος και εκείνο το κυπαρίσσι. Όμως για αυτό το έργο ο σπόρος πρέπει να συνεργαστεί με τη Γη. Έχει ανάγκη από τις δυνάμεις της και εκείνη σα μάνα θα το εγκυμονήσει.

-Και με το όργωμα της γης;

-Το όργωμα της γης είναι πολύ λεπτή δουλεία, μπορεί πολύ εύκολα να γίνει βιασμός, αν δεν της το ζητήσεις, αν δεν το δεχτεί η ίδια… Μπορεί να τραυματιστεί παιδί μου. Αν πάρεις το χώμα στο χέρι και το απλώσεις στη χούφτα σου, το νοιώθεις, βλέπεις τη συνοχή που έχουν οι κόκκοι του… Πρέπει να είναι ζωντανοί. Κάθε κόκκος είναι ένα ολόκληρο σύμπαν!»

Κ. Φωτεινός ‘Ο Οδυσσέας δεν ταξίδεψε ποτέ’

Με την εναλλαγή των εποχών, η φύση μας συστήνει κάθε φορά και το ανάλογο πρόσωπο της. Μετά την καλοκαιρινή ‘ξεκούραση” η ηλιόκοπη φύση υποδέχεται το φθινόπωρο με τα πρωτοβρόχια του.

Αλλαγή εποχής και στο λαχανόκηπό μας στο Σχολείο της Φύσης, τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να παρατηρούν αυτή την αλλαγή. Πολλά από τα λαχανικά μας ολοκλήρωσαν τον κύκλο ζωής τους, έτσι και εμείς αποφασίσαμε να φυτέψουμε νέα. Πώς όμως μέσα από τη διαδικασία της φύτευσης ένα παιδί θα συνδεθεί με τη ζωή και τον εαυτό του μέσα σε εκείνη;

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τον σπόρο, για δες τον, δες πόσο μικρός είναι, και ξέρεις σου μοιάζει λίγο, γιατί και εσύ σποράκι ήσουν, κάποιος σε φρόντισε, σε αγάπησε, μεγάλωσες και συνεχίζεις να μεγαλώνεις. Χρειάζεσαι το νερό, τις βιταμίνες, το φως, την αγάπη, και έτσι αποδίδεις καρπούς, μα πόσο μοιάζετε, είστε και οι δυο ζωντανοί οργανισμοί. Ψηλώνεις και μαθαίνεις να πατάς γερά στα πόδια σου, έτσι και εκείνο βγάζει τα δικά του πόδια, τις ρίζες του.

Και τώρα σποράκι, που σε γνωρίσαμε, ήρθε η στιγμή να σε φυτέψουμε, αλλά πρώτα θα ρωτήσουμε τη Μητέρα Γη αν μας το επιτρέπει. Συναντήσαμε λοιπόν έναν αληθινό Ινδιάνο που μοιράστηκε μαζί μας τη γνώση του, μας συμβούλεψε να μάθουμε να επικοινωνούμε με τη Γη και να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες της.

‘’Αναπνεύστε, συγκεντρωθείτε, κλείστε τα μάτια σας, ακουμπήστε τις παλάμες στο χώμα και ρωτήστε όλα όσα θέλετε να μάθετε, δώστε μια ευχή και μοιραστείτε μαζί της την αγάπη. Αυτός είναι ο τρόπος για να ξεκινήσετε το φύτεμα με σεβασμό και πίστη στο μεγαλείο της δημιουργίας της μητέρας γης”.

Μικρές παλάμες στο χώμα, και εμείς ρωτούσαμε να μας πουν αν ακούνε κάτι, ναι, η επικοινωνία γεννήθηκε δειλά δειλά: ‘κυρία εμένα με άφησε να βάλω τα σποράκια’, ‘κυρία εμένα δεν με αφήνει, να ξανά ακούσω;’ Και κάπως έτσι η σπορά ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε.

Ο κύκλος της ζωής όμως δε σταματάει σε μια εποχή ούτε σε μια συνθήκη, απλώς αλλάζει μορφή και συνεχίζει. Με τον ερχομό της άνοιξης, ο λαχανόκηπος αλλάζει και εκείνος μορφή. Η μητέρα Γη είναι και πάλι έτοιμη να κυοφορήσει και να γεννήσει νέους σπόρους. Το αντιληφθήκαμε, γιατί αυτό μας δίδαξε η εμπειρία, που αποκτήσαμε μαθαίνοντας να αφουγκραζόμαστε και να παρατηρούμε τη γη.

Αυτό τον κύκλο της ζωής και την αναγέννηση της φύσης η παράδοση το εκφράζει με διάφορα έθιμα, όπως αυτό της Περπερούνας. Είναι ένα πανελλήνιο και πανάρχαιο έθιμο, σύμφωνα με το οποίο διάλεγαν ένα κοριτσάκι και το έντυναν με ένα άσπρο φόρεμα στολισμένο με λουλούδια και πρασινάδα… για να πρασινίσει ο τόπος σαν την Περπερούνα. Έπειτα γυρνούσαν στα σπίτια του χωριού και τραγουδούσαν:

Περπερούνα, περπατεί και το Θεό παρακαλεί.

Για να βρέξει μια βροχή, μια βροχή μια σιγανή….

Έθιμο που αναβιώθηκε σε μια μεγάλη γιορτή ενότητας, που διοργανώθηκε στο σχολείο μας με γονείς και παιδιά, όπου οι δάσκαλοι έγιναν μαθητές. Ένας κύκλος συμβολικά απλώθηκε γύρω γύρω από ένα παρτέρι, τα χέρια ακούμπησαν στο χώμα, όλοι αφουγκράστηκαν και κάλεσαν τη γη να δεχθεί τη νέα σπορά.

Η αναβίωση του εθίμου, ο χορός, το τραγούδι σκοπό είχαν ν’ αποδώσουν το ουσιαστικό νόημα στην τέχνη της σποράς, που δεν είναι άλλο από το θαύμα της ζωής. Έτσι οι αξίες μοιράστηκαν και ανοίχτηκε ο δρόμος για να κατανοήσουν τον κόσμο στον οποίο ήρθαν.

Και κάπως έτσι μάθαμε να ακούμε τη Γη, να τη ρωτάμε, να αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες της και μέσα απ’ αυτή να καταλήγουμε στον άνθρωπο. Ο κήπος έγινε ο μεγάλος μας δάσκαλος, μας θύμισε ότι όλοι είμαστε μέρη ενός συστήματος, που όλα μέσα του αλληλεπιδρούν και συντελούν στην εξέλιξη, στην αλλαγή. Είναι πολύ σημαντικό για ένα παιδί ν’ αντιλαμβάνεται τον κόσμο και την θέση του σ’ αυτόν, μέσα από το μεγαλείο της φύσης, να νοιάζεται γι΄αυτήν και να προσπαθεί να αντιληφθεί τις εικόνες της τοποθετώντας τον εαυτό του μέσα σ’ αυτές. Αυτό θα κρατήσει τον κόσμο μας ζωντανό με τις αξίες, και το νοιάξιμο για κάθε τι το πηγαίο που μας περιβάλλει.

Η συνομιλία με τη Γη δεν σταματάει. Αναρωτιέσαι λοιπόν σα δάσκαλος, άραγε θα το θυμούνται, μήπως θα έπρεπε να κάνω και κάτι ακόμα; Είμαστε στην αυλή του σχολείου και βλέπω τρία παιδιά να τρέχουν πανικόβλητα, φτάνουν κάτω από τη μουριά και λένε στα παιδάκια που με μανία κουνούσαν τα κλαδιά για να πέσουν τα μούρα : ‘’Πώς το κουνάς έτσι, εσένα θα σου άρεζε, το ρώτησες για να πάρεις τους καρπούς του;’’ και να δεις πως τα κοιτούσαν, δεν βγάλανε μιλιά και εκεί λένε τα παιδιά: ‘’Ελάτε να σας δείξουμε πώς ρωτάμε τη Γη’’. Άλλη μια μέρα, αποφασίζουμε να πάμε ‘στο δάσος μας’, να βιώσουμε ακόμα μια φορά την τελετουργία στην είσοδό του. Να καθίσουμε σε ένα μεγάλο κύκλο, να τον ‘γεμίσουμε’ αναπνοές και με ηρεμία να συνδεθούμε μαζί του, να το ακούσουμε και να γίνουμε ένα μέρος του κόσμου του. Προσπέρασα την ομάδα. Δεν σταμάτησα. Φτάνοντας στην είσοδο, έκανα το βήμα για να μπω, έτσι απλά, βλέπεις ήταν ένας τρόπος για να τους δοκιμάσω. Και τότε ακούω με ένα στόμα μια φωνή: ‘’ΕΕΕ κυρία πού πας, δεν ρώτησες αν σε αφήνει να μπεις, δεν κάναμε κύκλο’’, και εκεί είπα ότι τώρα πια ξέρω ότι κατάλαβαν!!!

Ήταν λοιπόν τόσο έντονη η ανάγκη για εμάς, τόσο ξεκάθαρη, ότι οι άνθρωποι που μεγαλώνουμε, είναι σημαντικό να αντιληφθούν την έννοια του πλαισίου, ενός πλαισίου ανοιχτού που βασίζεται στη δημιουργία ελεύθερων ανθρώπων. Γιατί ελεύθερος άνθρωπος είναι εκείνος που κάθε μέρα που ξυπνάει νιώθει ευγνωμοσύνη που όλα ήταν όπως χθες και με σεβασμό βαδίζει και στο σήμερα. Προσφέρει σε αυτό, καθώς το αίσθημα της ευθύνης απέναντι στη ζωή είναι μεγαλύτερο από εκείνον.

Ανήκει σε ένα σύστημα με το οποίο αλληλεπιδρά. Πώς αυτό θα το καταλάβει ένα παιδί; Πώς θα αισθανθεί ότι είναι ισότιμο με ό,τι υπάρχει γύρω του; Ότι είναι υπεύθυνο να φροντίσει ό,τι βρήκε ή μάλλον να το αφήσει καλύτερο για τους επόμενους που θα έρθουν να ζήσουν σε αυτό. Πώς θα μάθει ότι όλα γύρω του έχουν αξία, και δεν αναφέρομε σε αυτή του κόστους-οφέλους, αλλά στην αξία της ενέργειας, στην αξία της κίνησης, της ύπαρξης εκεί που ο άνθρωπος συναντάει τη φύση, μαθαίνει από αυτή, από τους κανόνες της.

Και έτσι, η φύση και ο άνθρωπος, δημιουργούν μαζί δυο κάθετους άξονες, που σε ένα σημείο ενώνονται. Είναι εκείνο το σημείο της αρχής και του τέλους, γύρω από το οποίο μαθαίνεις να περιστρέφεσαι. Το πόσο απομακρύνεσαι από αυτό εσύ το ξέρεις, όμως όσο απομακρύνεσαι τόσο η απόσταση από τον πυρήνα σου μεγαλώνει και τότε θα δυσκολευτείς να κατανοήσεις τον τρίτο άξονα που υπήρχε από πάντα μέσα σου αλλά δεν μπορούσες να τον διακρίνεις, είναι ο άξονας της Παιδείας του Βάθους.

Τώρα λοιπόν έχεις τρεις άξονες που συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα, σε αυτό οι συντεταγμένες ορίζουν ένα σημείο, είναι δική σου επιλογή από πια σημεία θα περάσεις και πια θα είναι η ακτίνα του κύκλου που θα διαγράψεις, γιατί μην ξεχνάς ότι μιλάμε για έναν κύκλο ζωής που επαναλαμβάνεται.

Αν μέσα σε αυτόν τον κύκλο επιλέξεις να ζεις με φόβο, αμφιβολίες, κακία με την έννοια του ατομικισμού, γιατί σε βγάζει βλέπεις από τη φυσική σου ροή, τότε το μόνο που θα καταφέρεις είναι να αυξάνεις συνεχώς τη μεταβολή του χρόνου και έτσι να μικραίνεις την ισχύ σου. Όλα γύρω σου είναι ζωντανά και εσύ είσαι μέρος του όλου, αμφιβάλεις ακόμα ότι μπορείς να βρεις τον τρόπο να επικοινωνήσεις μαζί τους;

Στεργίου Δήμητρα: Δασολόγος-Εκπαιδευτικός στο Σχολείο της Φύσης